LỄ HỘI NGHINH ÔNG CỦA NGƯỜI HOA Ở PHAN THIẾT - BÌNH THUẬN

Thứ năm - 16/08/2018 05:05

Lễ hội nghinh ông của người Hoa ở Phan Thiết, Bình Thuận

Chùa Ông

Người Hoa ở Phan Thiết thờ Quan Công ở Chùa Ông (tên gọi khác "Đền Quan Công" hay "Quan Đế Miếu"). Chùa được xây dựng theo kiểu kiến trúc đền miếu, từ kết cấu kiến trúc đến trang trí nghệ thuật, màu sắc hoàn toàn theo kiểu truyền thống gồm một tổng thể nhiều gian thờ.

          Ngay tên "Chùa Ông" hay "Đền Quan Công" cũng đã nói rõ nội dung thờ tự bên trong là thờ Quan Công hay Quan Thánh Đế Quân; Ông là một nhân vật lịch sử sống vào thời Tam Quốc cuối đời nhà Hán, sinh năm 162 và mất năm 219 sau Công nguyên, người đất Hà Đông. Người Hoa thờ Ông vì ông tượng trưng cho danh dự, lòng chung thủy, sự hy sinh, độ lượng, can đảm, lòng tốt, sự công minh và chính trực. Ngoài ra, người ta còn tin rằng một người có đủ các đức tính tốt đẹp, nhân nghĩa như Quan Công sau khi mất Ông đã hiển Thánh.

          Sự tôn kính Ông đã được người Hoa lúc di cư đưa tượng Ông từ Trung Hoa đến, và sau gần 300 năm pho tượng còn nguyên vẹn. Tượng Quan Công làm bằng gỗ quí, to lớn, chân dung Ông là hình ảnh một người mặc triều phục màu xanh sẫm, mặt đỏ với năm chòm râu dài đến ngực. Về phía trước bên trái có tượng Quan Bình con nuôi của Quan Công, trên tay cầm một cái hộp nhỏ trong đó đựng chiếc ấn "Hán Thọ Đình Hầu" - tước hiệu của Quan Công, bên phải có tượng ông Châu Xương tay cầm thanh Long đao lớn, một võ khí lừng danh của Quan Thánh. Cả ba pho tượng được đặt ở gian chính điện của chùa Ông.

          Kể từ lúc người Hoa xây dựng và hoàn thiện dần chùa Ông vào năm 1778 cũng là năm chính thức các nghi lễ thờ cúng Quan Công bắt đầu được thực hiện ở chùa theo phong cách và phương thức của người Trung Hoa. Phong tục tập quán của người Hoa gần như được giữ nguyên khi di cư sang Việt Nam. Đây là đặc trưng cơ bản nhất trong văn hóa của người Hoa ở Phan Thiết và đặc trưng văn hóa này đã góp phần làm nên bản sắc văn hóa của cộng đồng cư dân Phan Thiết, thể hiện ước mong cao đẹp của con người về một cuộc sống tốt đẹp, để hướng tới "Chân - Thiện - Mỹ".

          Lễ hội Nghinh Ông năm nay được diễn ra trong vòng 03 ngày từ 30/8 đến 01/9/2018 gồm hai phần lễ và hội.

Phần lễ:

          Bất cứ lễ hội nào của các dân tộc, nội dung quan trọng nhất, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng nhất đều bắt nguồn từ phần lễ. Nếu không có phần lễ thì không có phần hội tiếp theo (trừ những phần hội của cuộc sống hiện đại). Lễ là phần nghi thức tưởng nhớ đến những người anh hùng dân tộc, những bậc Tiền hiền có công lớn với đất nước, với làng xã hay tổ tiên là sự thờ phụng của nhân dân đối với nhân vật chính được thờ ở trong đền, miếu, ở chùa.

Ở chùa Ông, thông thường hàng năm có các nghi lễ sau: Lễ giao thừa, lễ cúng Trời, lễ vía đức Quan Thánh, lễ vía Bà Chúa Sanh, lễ vía Bà Thiên Hậu, lễ vía Ông Quan Bình, lễ vía ông Châu Xương, lễ vào các ngày rằm... Đặc biệt trong số lễ thông thường hàng năm thì lễ giao thừa có hàng ngàn người từ các nẻo đường ở Phan Thiết đến tham gia theo một phong tục xưa, kể cả người Hoa và người Việt. Đây là dịp để bà con đến viếng chùa, hái lộc cầu cho quốc thái dân an, cho việc làm ăn được thuận lợi.

          Riêng Lễ hội Nghinh Ông, không biết từ bao giờ đã có tục lệ cứ hai năm đáo lệ một lần. Và cho đến ngày nay cũng chưa có tài liệu nào nói chính xác lễ hội này được tổ chức đầu tiên ở Phan Thiết vào thời gian nào. Tuy nhiên, theo một số tài liệu ở các hội Quán của các "Bang" Quảng Đông, Hải Nam, Phúc Kiến, Triều Châu và ở Quan Đế Miếu thì Lễ hội Nghinh Ông có hơn 150 năm trở về trước, tức là ở vào giai đoạn đầu của các vua thời Nguyễn (đời vua Thiệu Trị - Tự Đức).

          Lễ hội Nghinh Ông được tổ chức vào hạ tuần tháng 7 âm lịch, theo người Hoa tháng 7 âm lịch là mùa báo hiếu với tổ tiên, với thánh thần. Năm nay, lễ hội diễn ra vào các ngày 30, 31/8/2018 đến ngày 01/9/2018 (nhằm 20,21,22 tháng 7 âm lịch); với sự tham gia cổ vũ của hàng vạn người ở Phan Thiết và các khu vực phụ cận, du khách thập phương đến tham quan, chiêm bái. Lễ hội Nghinh Ông được diễn ra trong tháng với Lễ Vu Lan của Phật giáo, phần nào đó thể hiện được sự tích hợp, hòa đồng giữa người Hoa với người Việt trong văn hóa và trong tôn giáo tín ngưỡng.

Nét độc đáo của Lễ hội Nghinh Ông là toàn bộ các lễ vật dâng tế cho Thánh, Thần, Tiền hiền, Tổ tiên... trong hai ngày lễ đều mang tính thuần khiết của Phật giáo, bao gồm: Đèn, hương, hoa, quả, bánh ngọt...

Phần lễ của Lễ hội nghinh Ông của người Hoa Phan Thiết diễn ra theo trình tự, bao gồm 16 nghi lễ sau:

          1.- Lễ "Thỉnh Thánh Mẫu "
          2.- Lễ "Thỉnh kinh"
          3.- Lễ "Thỉnh nước"
          4.- Lễ "Thỉnh chiêu ứng công" (hay 108 chư vị Thần)
          5.- Lễ "Khai kinh"
          6.- Lễ "Yết Quan Thánh, Cáo Tiền Hiền"
          7.- Đoàn lễ Hội quán Quảng Đông ra mắt Quan Thánh
          8.- Đoàn lễ Hội quán Phúc Kiến ra mắt Quan Thánh
          9.- Lễ "Chiêu vong linh Tiền Hiền"
          10.- Lễ " Phóng đăng"
          11.- Lễ "Phóng sanh"
          12.- Đoàn lễ Hội quán Triều Châu ra mắt Quan Thánh
          13.- Đoàn lễ Hội quán Hải Nam ra mắt Quan Thánh
          14.- Lễ "cúng thí thực"
          15.- Lễ "cầu quốc thái dân an"
          16.- Lễ "Thỉnh thuyền".

Phần hội

          Sau hai ngày với các nghi lễ lớn nhỏ, diễn ra theo tuần tự thời gian, không gian với sự mở đầu của lễ Thỉnh Thánh Mẫu và lễ kết thúc là lễ hoàn mãn để chuẩn bị bước vào giai đoạn thứ hai của Lễ hội Nghinh Ông. Điều đáng quan tâm, gây ấn tượng và để mãi trong lòng người dân Phan Thiết qua nhiều thế hệ chính là phần hội; đây cũng là nội dung quan trọng của lễ hội. Phần hội Nghinh Ông chính là đặc trưng trong lễ hội của người Hoa ở Phan Thiết so với các nơi khác. Người dân ở Phan Thiết và từ các nơi đến quan tâm nhất đến Lễ hội Nghinh Ông là muốn được nhìn thấy, được tham gia trong dòng người, trong không khí tưng bừng nhộn nhịp của ngày hội.

          Lộ trình nghinh Ông du hành đường phố năm 2018

Xuất phát từ Quan đế Miếu - Trần Phú - Ngã Bảy Bưu Điện, thăm Hội quán Phước Kiến - Nguyễn Huệ - thăm Hội Quán Quảng Đông - Nguyễn Huệ rẽ phải - Đinh Tiên Hoàng - rẽ trái Lý Thường Kiệt - rẽ trái Trưng Trắc - Trưng Nhị thăm Hội Quán Triều Châu - rẽ trái Trần Phú - rẽ phải Đội Cung - thăm Hội Quán Hải Nam - Trưng Nhị - Nguyễn Văn Cừ - Ngã bảy Bưu Điện - Trần Phú - Triệu Quang Phục - Ngô Sĩ Liên - Ngư Ông - Trưng Trắc - rẽ trái Trần Hưng Đạo - rẽ phải Nguyễn Thái Học - rẽ phải Trần Quốc Toản - Nguyễn Thị Minh Khai - vườn hoa Đức Nghĩa - Nguyễn Tri Phường - Ngô Sĩ Liên - Quan Đế Miếu.

Lễ hội Nghinh Ông của người Hoa ở Phan Thiết thể hiện rõ tín ngưỡng, tôn giáo của người Hoa đối với các vị Thánh Thần, Quan Thánh được thờ tự từ lâu đời ở Quan Đế Miếu, đó cũng là truyền thống văn hóa của người Hoa và một bộ phận người dân Phan Thiết. Lễ hội Nghinh Ông phản ánh sự ham muốn, nhu cầu của nhân dân về tôn giáo, tín ngưỡng về một cuộc sống thanh bình, cầu cho "Quốc thái dân an", "mưa thuận gió hòa" mọi người và xã hội được ấm no, hạnh phúc. Lễ hội đã thực sự làm cho không khí của cả một vùng Phan Thiết và xung quanh có nhiều khởi sắc, góp phần gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc và là yếu tố tích cực thúc đẩy mọi người trân trọng và bảo vệ văn hóa truyền thống./.

Tác giả bài viết: Phòng Quản lý di sản văn hóa Phi vật thể

Chú ý: Việc đăng lại bài viết trên ở website hoặc các phương tiện truyền thông khác mà không ghi rõ nguồn http://baotangbinhthuan.com là vi phạm bản quyền